सूर्य उपासना, शुद्धता र आस्था साथ मनाइने छठ पर्व आजदेखि सुरु भएको छ ।
चार दिनसम्म मनाइने यो पर्व विशेषतः तराई–मधेशका साथै देशभरका श्रद्धालुहरूले अत्यन्त श्रद्धा र भक्तिभावका साथ मनाउने गर्छन् । छठ पर्वको विशेषता शुद्धता, अनुशासन, आत्मसंयम र कृतज्ञताको भावमा निहित छ । वैदिक परम्पराअनुसार यो पर्व सूर्य देव र छठी माई (उषा–प्रत्यूषा)को आराधनाको पर्व हो ।
जसमा आराधकले आफ्ना सन्तानको दीर्घायु, परिवारको सुख–समृद्धि र आरोग्यका लागि व्रत बस्ने गर्छन् ।
🌅 चार दिनको धार्मिक अनुशासन
छठ पर्व कार्तिक शुक्ल चतुर्थीदेखि सप्तमीसम्म चार दिन मनाइन्छ !
- पहिलो दिन ‘नहाय खाय’ — व्रतालु (व्रत बस्ने व्यक्ति) ले स्नान गरी शुद्ध भोजन ग्रहण गर्छन् ।
- दोश्रो दिन ‘खरना’ — व्रतालुले दिनभर उपवास बसेर साँझ सूर्य अस्ताउँदासँगै खीर, रोटी र फलाहार सेवन गर्छन् ।
- तेस्रो दिन ‘सन्ध्या अर्घ्य’ — अस्ताउँदो सूर्यलाई अर्घ्य दिइन्छ । यस अवसरमा नदी, पोखरी, ताल वा जलाशयमा हजारौँ श्रद्धालुहरू जुट्छन् ।
- चौथो दिन ‘उषा अर्घ्य’ — बिहान उदाउँदो सूर्यलाई अर्घ्य अर्पण गरी व्रत समाप्त गरिन्छ ।
☀️ सूर्य आराधनाको दार्शनिक अर्थ
सूर्यलाई ऊर्जा, जीवन र प्रकाशको स्रोतका रूपमा पूजिन्छ । वैदिक ग्रन्थमा सूर्य देवलाई रोग नाशक र आरोग्य प्रदायक बताइएको छ । छठ पर्वमा सूर्यलाई अर्घ्य दिँदा जल र प्रकाशका माध्यमबाट प्रकृतिप्रतिको आभार व्यक्त गर्ने धार्मिक र दार्शनिक सन्देश निहित छ ।
संस्कृतिविद्हरूका अनुसार सूर्यको पूजाले शरीरमा सकारात्मक ऊर्जा, मानसिक शुद्धता र सामाजिक समरसता बढाउने विश्वास रहिआएको छ ।
🌾 छठ पर्वले मधेशमा विशेष उत्सव
पर्सा, बारा, जनकपुर, सिरहा, धनुषा, सप्तरी, सर्लाही लगायतका जिल्लामा छठ पर्व अत्यन्त भव्य रूपमा मनाइन्छ ।
छठ घाटहरू, पोखरी र नदी किनारमा श्रद्धालुहरूको घुइँचो लाग्छ । महिलाहरू नयाँ वस्त्रमा सजिएर फलफूल, ठकुवा, भुसवा, केरा, नारिवल लगायतका सामग्री ‘डालो’मा राखी अर्घ्य अर्पण गर्छन् । पर्वको तयारी केही दिन अघिदेखि नै सुरु हुन्छ— घर–आँगन सरसफाइ, पोखरी र घाट सफा गर्ने, परम्परागत बाँसका डालो र सूपा खरिद गर्ने चलन छ ।
🙏 एकता र सामूहिक संस्कृतिको प्रतीक
छठ पर्व केवल धार्मिक अनुष्ठान होइन, सामाजिक एकता र सहअस्तित्वको सन्देश दिने पर्व पनि हो । सामूहिक रूपमा घाटमा अर्घ्य अर्पण, एकअर्काप्रति सद्भाव, सघर्ष र आस्थाको साझा प्रदर्शन यस पर्वको विशेषता हो ।
नेपालमा मात्र नभई भारतको बिहार, उत्तर प्रदेश, झारखण्ड र दिल्लीका मैथिल तथा नेपाली समुदायले पनि यो पर्व श्रद्धा र भव्यताका साथ मनाउने गर्छन् ।
